Tradycyjna kuchnia Warmii i Mazur czerpała z tego, co było w bliskim zasięgu. Źródłem produktów spożywczych od wieków były lasy, jeziora oraz pozyskane własnoręcznie plony ziemi. Ludzie na wsi żyli skromnie, stawiali więc na prostotę i pożywność. Jedzenie spełniało użyteczną rolę – miało dawać siłę do ciężkiej pracy w gospodarstwie i na polu. Dlatego też zarówno powszedni, jak i świąteczny jadłospis bazował na mięsiwach, produktach bogatych w tłuszcz i sycących warzywach skrobiowych, jak ziemniaki.

Po II wojnie światowej na terenie Warmii i Mazur doszło do wymiany ludności. Większość rdzennych mieszkańców Prus Wschodnich uciekła przed Armią Czerwoną do Niemiec. Kuchnia wschodniopruska powoli zanikła. Obecnie na Warmii i Mazurach króluje typowa kuchnia polska, pochodząca z Mazowsza lub obecnej Litwy. Można więc tu skosztować kotletów schabowych i mielonych, pierogów, barszczu, rosołu czy żurku. Ponieważ region obfituje w jeziora, bardzo popularne są dania rybne. Podejmowane są także próby reaktywowania tradycyjnej kuchni Warmii i Mazur, szczególnie przez podmioty zrzeszone w Sieci Dziedzictwa Kulinarnego – Warmia, Mazury i Powiśle.

• 

• 

Wśród restauracji, które warto odwiedzić, by poznać smak warmińskich tradycji polecamy Karczmę Warmińską w Gietrzwałdzie i Cudne Manowce ze stolicy regionu – Olsztyna. Karczma Warmińska serwuje wyjątkowy specjał warmiński, czyli dzyndzałki. To rodzaj małych pierogów z mięsem wołowym przypominających nieco litewskie kołduny. Dzyndzałki z hreczką i skrzeczkami zostały wpisane na listę polskich produktów tradycyjnych w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. warmińsko-mazurskim. Danie to przywędrowało do nas już po wojnie wraz z ludnością przesiedlaną z Kresów Wschodnich. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od brzegów pieroga, które przypominają uszy, czyli tzw. dzyndzle. Hreczka to lwowskie określenie gryki, a skrzeczki to skwarki. W Cudnych Manowcach można rozsmakować się w jednej z najbardziej charakterystycznych zup regionu, Karmuszce. To zupa podobna do gulaszu, przygotowywana z mięsa, fasoli, kapusty i wielu innych składników oraz przypraw. Łączy w sobie wpływy kuchni polskiej i niemieckiej. Jest bardzo treściwa i sycąca. Na Mazurach zaś wyróżniają się Gościniec Ryński w Rynie i Zajazd pod Kłobukiem mieszczący się w Małdytach. W Gościńcu polecamy zwłaszcza plińce z pomoćką, czyli rodzaj placków ziemniaczanych podsmażanych z wędzonką i polanych sosem na bazie kwaśnej śmietany oraz twarogu z cebulą i czosnkiem oraz stynki – małe rybki wyglądem przypominające szprotkę. W Zajeździe pod Kłobukiem koniecznie skosztujcie mazurskich farszynek. Są to tradycyjne kotleciki ziemniaczane z mięsno-jajecznym farszem. Można je podawać jako dodatek do zupy, np. barszczu albo jako samodzielne danie w towarzystwie świeżych warzyw. Są bardzo pożywne i sycące.

• 

• 

• 

• 

Szlaki kulinarne, czyli podróżowanie ze smakiem

Dla miłośników kulinariów i smakoszy regionalnej kuchni stworzone zostały specjalne szlaki kulinarne, dzięki którym można podróżować od miasta do miasta i kosztować regionalnych specjałów z pewnością, że nie będzie to rozczarowanie. Dwa z nich – Szlak Kulinarny Mazury Zachodnie od Kuchni i Szlak Maślanki Mrągowskiej zasługują na szczególną uwagę.

Szlak Kulinarny Mazury Zachodnie od Kuchni

Region Mazur Zachodnich kojarzony jest przede wszystkim ze spokojem i naturą. Mazury Zachodnie są obszarem składającym się geograficznie ze sporej części Pojezierza Iławskiego z Parkiem Krajobrazowym Wzgórz Dylewskich i Garbem Lubawskim. Posiadają bardzo bogatą ofertę turystyczną i rekreacyjną. Tylko tu można zobaczyć jak „statki pływają po trawie” na Kanale Elbląskim, który został uznany za jeden z 7 Cudów Polski. To również tutaj odbył się jeden z największych średniowiecznych bojów, znana wszystkim Polakom, bitwa pod Grunwaldem, mająca miejsce w roku 1410 (więcej o Muzeum Bitwy Pod Grunwaldem piszemy na str. 20). Szlak kulinarny Mazury Zachodnie od Kuchni powstał z inicjatywy Zachodniomazurskiej Lokalnej Organizacji Turystycznej w 2021 roku. Jest to pierwszy szlak kulinarny w województwie warmińsko-mazurskim.

Zachodniomazurskie smaki historycznie swoje korzenie wywodzą z kuchni dawnego Oberlandu (czyli Prus), polskiej, niemieckiej i litewskiej. Oparte są przede wszystkim na składnikach oraz produktach świeżych i lokalnych. Są to w głównej mierze ryby z lokalnych jezior, mięsa, gdzie dominuje gęsina, ręcznie robione sery, kiszonki, zioła i owoce leśne, które zaskakują swoim niepowtarzalnym swojskim i domowym smakiem. Jedną z najbardziej wyróżniających się potraw jest Carpaccio z wędzonego półgęska. Gęsina na ubiegłorocznym Festiwalu Kulinarnym Mazury Zachodnie od Kuchni została wybrana Smakiem Mazur Zachodnich. Nie bez znaczenia jest też fakt, że gęsina była również ważnym elementem kuchni Oberlandu. Tradycyjnie pieczona gęś przyrządzana była na dzień św. Marcina, a lokalne restauracje chętnie wracają do tego zwyczaju. Na szlaku kulinarnym Mazur Zachodnich znajdziecie restauracje, lokalnych producentów, a nawet Koła Gospodyń Wiejskich. Ich aktualną listę poznacie na stronie internetowej odkuchni.travel. Tutejsze tradycje kulinarne to połączenie smaków kuchni staropolskiej, mazurskiej, pruskiej, warmińskiej, niemieckiej, litewskiej, ukraińskiej, rosyjskiej, dlatego bardzo ciężko jest wskazać jedną charakterystyczną potrawę. Mazury Zachodnie jako subregion nie posiadają jednej sztandarowej potrawy, produktu tak bardzo utożsamianego z danym regionem jak oscypek, kremówka czy rogal świętomarciński. Poczytywać to jednak można za atut, gdyż podróżując tym szlakiem poznacie naprawdę sporo ciekawych i różnorodnych dań, wśród których znajdziecie swoje ulubione. My polecamy szczególnie dania z dziczyzny i gęsiny, różne rodzaje pierogów i zupy – grzybową, rybną czy sycący gulasz oraz dania bazujące na ziemniakach – kiszkę czy babkę ziemniaczaną.

• 

• 

• 

• 

Informacje o szlaku na stronie:
odkuchni.travel

Szlak Maślanki Mrągowskiej

Spółdzielnia Mleczarska „Mlekpol” wraz ze Stowarzyszeniem Lokalna Organizacja Turystyczna „Ziemia Mrągowska”, której członkiem jest Gmina Miasto Mrągowo, postanowiła smakowicie podsumować 25-lecie Maślanki Mrągowskiej. Wspólnie z branżą gastronomiczno-hotelarską z Mrągowa, gdzie lokalny produkt powstaje już od ćwierć wieku, i okolic stworzyła Szlak Maślanki Mrągowskiej. W pierwszej edycji szlaku wzięło udział 14 podmiotów z Mrągowa, Piecek i Krutyni. A dzięki trójstronnej współpracy – biznesu, organizacji pozarządowych i lokalnego samorządu – w ramach nowego szlaku kulinarnego w wysokim sezonie turystycznym, zarówno mieszkańcy województwa warmińsko-mazurskiego, jak i turyści odwiedzający latem ten popularny wakacyjny kierunek, mogli spróbować unikatowych dań i deserów. Mango Lassi, faworki z karasia z dressingiem, chłodnik z pomidorów malinowych i arbuza, placek z owocami lub tradycyjne lody – wszystko z wykorzystaniem Maślanki Mrągowskiej, która dodała potrawom szczypty smaku. To tylko niektóre z unikatowych dań i deserów oferowanych w ramach pierwszej edycji Szlaku Maślanki Mrągowskiej, która była połączeniem święta smakoszy z ciekawą grą dla uczestników, w ramach której do zdobycia były atrakcyjne nagrody. Duże zainteresowanie maślankowym szlakiem w roku 2022, które potwierdza ponad 8 tys. wydanych porcji dań i deserów, sprawiło, że organizatorzy nowej atrakcji turystycznej Mazur już planują drugą edycję Szlaku Maślanki Mrągowskiej, na którą serdecznie Was zapraszamy.

• 

• 

• 

Więcej informacji:

szlak.maslankamragowska.pl

Eko jest na topie

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednej interesującej kulinarnej inicjatywnie, jaką jest Ekotarg w Jezioranach, miejscowości położonej w powiecie olsztyńskim. Ekotarg na rynku w Jezioranach to inicjatywa, która promuje żywność wytwarzaną przez małych przedsiębiorców, pozyskiwaną od lokalnych rolników czy mikrolników. Organizowane cotygodniowo wydarzenie ma nie tylko dużą wartość edukacyjną dla uczestników, ale także ogromne znaczenie dla osób w nie zaangażowanych. Imprezy te promują dziedzictwo kulinarne miasta i regionu. Są one odpowiedzią na przemiany, jakie zachodzą w świadomości społeczeństwa dotyczące ekologii i zdrowego żywienia, umożliwiają także skrócenie drogi od producenta żywności do jej konsumenta.

Ekotarg odbywa się od początku maja do końca września w każdą sobotę w godzinach od 10:00 do 13:00. Wydarzenie to zostało zapoczątkowane przez Fundację Revita Warmia, obecnie prowadzi je Stowarzyszenie Rozwoju Społecznego Vita Warmia, a jego historia sięga siedmiu lat i siedmiu sezonów turystycznych. Impreza rozpoczynała się od niewielkiej skali, był to mikro – targ, ok. 5–10 stoisk. Obecnie, wraz z dużym zainteresowaniem życiem zgodnie z definicją eko, obecnych jest 15–20 stoisk z lokalną żywnością prosto od rolnika. Targi odbywają się na terenie Jezioran, na placu, który niegdyś był rynkiem.

• 

• 

Ekotarg wyróżnia staranny dobór wystawców, oferujących produkty z różnych stron regionu, a najważniejsze, że są to produkty ekologiczne, organiczne lub domowe. Wystawcy dbają nie tylko o jakość artykułów spożywczych, lecz także o estetykę i oryginalność opakowań. Zależnie od pory roku można kupić nabiał, zioła, domowe wypieki czy przetwory. Wystawcy proponują różnorodną żywność pochodzącą od konkretnych producentów, których spotykamy na targu regularnie. Są to, między innymi: sery i mleko od szczęśliwych krów wypasanych na łąkach w gospodarstwie pani Ireny z Nowej Wsi Reszelskiej koło Bisztynka, Sery Prasalickie pochodzące z gospodarstwa, które produkcją serów zagrodowych z mleka krowiego zajmuje się od 15 lat, sery owcze z Owczarni Lefevre, miody z Pasieki Na Starości, ekologiczne jajka i chleb własnego wypieku z Zakątka Szczęścia, chałwa i czekolada z Dzikiej Czekolady, ryby z Kalinówki, wyroby wegańskie i wegetariańskie z Atma – PatitaPavana, wyroby konopne z Gangi, kozie ser, solony karmel na owczym mleku i kosmetyki na bazie mleka z Kwaśnego Drzewa Sauerbaum z Zerbunia. To tylko niektóre propozycje smaków i zapachów, jakie oferują nam w każdą letnią sobotę wystawcy, rolnicy i drobni producenci z okolic. Zapraszamy więc do odwiedzenia Ekotargu.

Oprac. Kamila Górecka – Kirwiel