Wypoczywając, chcemy chłonąć wrażenia wszystkimi zmysłami. Na Warmii i Mazurach mamy okazję nacieszyć oko malowniczymi widokami, poczuć zapach świeżego powietrza i lasu, posłuchać śpiewu ptaków i szumu fal, zanurzyć się w wodzie lub dotknąć kory drzewa, a co ze smakiem? Bez obaw, na ten zmysł również czeka sporo wrażeń. Mnóstwo doznań smakowych zapewnią wam podmioty skupione w Sieci Dziedzictwa Kulinarnego „Warmia Mazury Powiśle”. Ich dania i produkty możecie poznawać odwiedzając restauracje i punkty handlowe lokalnych wytwórców oraz uczestnicząc w wydarzeniach promujących żywność naturalną, tradycyjną i regionalną, których z roku na rok jest coraz więcej.
Region znany jest z bogactwa smaków i oryginalnych potraw, przygotowywanych na bazie naturalnych składników. Regionalne dania i trunki, w tym miody pitne i piwa rzemieślnicze, znajdziemy w licznych restauracjach i gospodach. Receptury wielu specjałów, którymi możemy obecnie się delektować, mają swoje korzenie w historii. Mieszkańcy Warmii, Mazur i Powiśla, należący do różnych kultur, narodów i wyznań, przez wieki wytwarzali oryginalne kulinaria, nawiązujące do kuchni staropolskiej, niemieckiej, warmińskiej, mazurskiej, litewskiej, ukraińskiej czy rosyjskiej. Te specjały można kupować bezpośrednio u lokalnych producentów, w wybranych sklepach i lokalach gastronomicznych, a także na tradycyjnych targowiskach.
Region w kulinarnej sieci
Warmia i Mazury jako pierwszy region w Polsce, już w 2005 r., przystąpiło do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego. To organizacja, która promuje żywność wytwarzaną w sposób nieprzemysłowy i przyjazny dla środowiska, z wykorzystaniem naturalnych, lokalnych surowców. Sieć wpisuje się w trend życia w rytmie slow, będący przeciwwagą dla kultury fast food i żywności przemysłowej.
Sieć Dziedzictwa Kulinarnego „Warmia Mazury Powiśle” jest największą organizacją regionalną w Polsce i jedną z największych w Europie. Należą do niej rodzinne gospodarstwa rolne, producenci i przetwórcy żywności oraz restauracje, zajazdy i gospody kultywujące tradycje kulinarne regionu i promujące jego dziedzictwo. Produkty żywnościowe i lokale opatrzone charakterystycznym znakiem sieci gwarantują konsumentom sprawdzoną jakość.
Regionalne potrawy są przygotowywane według tradycyjnych receptur z darów lasów (dziczyzna, runo leśne) i jezior (ryby), dostępnych upraw (ziemniaki, kapusta, zboża) oraz ziół. Ponad 30 takich wyrobów znalazło się na Liście Produktów Tradycyjnych prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ale także wiele innych specjałów powstających na Warmii, Mazurach i Powiślu sprawia, że pobyt w regionie staje się ciekawy dla naszych kubków smakowych.
Dania, których musisz spróbować
Chociaż lokalnych przysmaków na Warmii i Mazurach jest bardzo dużo, to wiemy, że w trakcie jednego pobytu trudno spróbować ich wszystkich. Dlatego przygotowaliśmy dla was listę tych najbardziej godnych poznania, których po prostu nie sposób nie zamówić. Gdybyście więc utknęli z menu w ręce zastanawiając się nad wyborem, podpowiadamy na co warto postawić.
Zacznijmy do zupy. Jedną z najbardziej charakterystycznych dla regionu jest Karmuszka. To zupa podobna do gulaszu, przygotowywana z mięsa, fasoli, kapusty i wielu innych składników oraz przypraw. Łączy w sobie wpływy kuchni polskiej i niemieckiej. Jest bardzo treściwa i sycąca. Skosztujecie jej np. w restauracji Cudne Manowce w Olsztynie.
Jeśli przed zupą będziecie chcieli skusić się na nietypową przystawkę, polecamy stynki. Stynka to mała rybka wyglądem przypominająca szprotkę, która może być odławiana sieciowo wyłącznie zimą, gdy tworzy duże ławice. Mazurscy rybacy muszą czekać, aż jeziora będą skute na tyle grubą taflą lodu, aby bezpiecznie wjechać ciągnikami, które przewożą maszyny do wyciągania sieci. Rybacy odławiają rybę o zupełnie nietuzinkowym zapachu zielonego ogórka, mięciutkich po usmażeniu ościach i łagodnym smaku. Ponieważ stynki żyją jedynie w kilku mazurskich jeziorach (preferują wody zimne i dobrze natlenione), zyskują status regionalnego – choć wciąż nieznanego wielu turystom – rarytasu. W przeciwieństwie do restauracji i smażalni, w których świeżej stynki można skosztować wyłącznie latem, Gościniec Ryński Młyn oferuje ją o każdej porze roku. Jest ona tu dostępna pod dwiema postaciami: jako chrupiąca stynka młynarzowej, co sosów do niej nie żałowała, lub z sałatami, sosem majonezowym i grzanką serową. Ta niezwykle ciekawa w smaku przekąska, w połączeniu z proponowanymi dodatkami, pozostawia na długo w pamięci przepyszne i wyjątkowe wspomnienie Mazur. W Gościńcu skosztujecie wielu innych regionalnych przysmaków. Polecamy zwłaszcza plińce z pomoćką, czyli rodzaj placków ziemniaczanych podsmażanych z wędzonką i polanych sosem na bazie kwaśnej śmietany oraz twarogu z cebulą i czosnkiem. Warto dodać, iż jest to zwycięskie danie w konkursie kulinarnym na „Najlepszą potrawę z ziemniaka” o Puchar Marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego.
Gościniec Ryński 
Plińce z pomoćką 
Stynki 
Szef Kuchni Gościńca – Agnieszka Wesołowska
Inna propozycja warta uwagi to mazurskie farszynki. Są to tradycyjne mazurskie kotleciki ziemniaczane z mięsno-jajecznym farszem. Można je podawać jako dodatek do zupy, np. barszczu albo jako samodzielne danie w towarzystwie świeżych warzyw. Są bardzo pożywne i sycące. Skosztujecie ich m.in. w Zajeździe pod Kłobukiem w Małdytach.
Zajazd Pod Kłobukiem 
Mazurskie Farszynki
Na koniec specjał warmiński, czyli dzyndzałki, które serwowane są np. w Karczmie Warmińskiej w Gietrzwałdzie. To rodzaj małych pierogów z mięsem wołowym przypominających nieco litewskie kołduny. Dzyndzałki z hreczką i skrzeczkami zostały wpisane na listę polskich produktów tradycyjnych w kategorii Gotowe dania i potrawy w woj. warmińsko-mazurskim. Danie to przywędrowało do nas już po wojnie wraz z ludnością przesiedlaną z Kresów Wschodnich. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od brzegów pieroga, które przypominają uszy, czyli tzw. dzyndzle. Hreczka to lwowskie określenie gryki, a skrzeczki to skwarki.
A może na piwo?
Jeśli jesteście fanami chmielowego trunku polecamy skosztowanie napitków produkowanych przez lokalne browary – np. Kormoran i Mikołajki.
Browar Kormoran to regionalny browar z długimi tradycjami, wielokrotnie nagradzany, który stawia na naturalne składniki i tradycyjne smaki, ale nie ucieka także od ciekawych innowacji. Oferta mieszącego się w Olsztynie Browaru Kormoran to przeszło 30 różnych piw. Wśród nich znajdziecie piwa jasne i ciemne, dolnej i górnej fermentacji, te klasyczne, jak i te o nowatorskich smakach. W ofercie Browar Kormoran ma także produkty bezalkoholowe i niskoalkoholowe oraz piwa specjalnego przeznaczenia. To co wyróżnia tego producenta to tradycyjne, rzemieślnicze piwowarstwo oparte o najwyższej jakości surowce pozyskiwane od sprawdzonych, lokalnych dostawców. Piwowarzy browaru czerpią z dziedzictwa regionu, tworząc wyjątkowe smaki piw na bazie naturalnych składników i w oparciu o rzemieślnicze standardy.
fot. www.browarkormoran.pl 
fot. www.browarkormoran.pl
Więcej informacji na:www.browarkormoran.pl
Browar Mikołajki to natomiast nowy i prężnie działający browar który pojawił się na mapie lokalnych piw rzemieślniczych w sercu Mazur. To rodzinna firma gdzie tradycja i spokój łączą się z kreatywnością, energią i odrobiną pozytywnego szaleństwa. Wszystkie wyroby powstają z najwyższej jakości produktów. Słód sprowadzany jest z Czech ze słodowni, która jako jedna z nielicznych w Europie produkuje go tradycyjną metodą klepiskową. Chmiele wykorzystywane w piwach pochodzą z całego świata, w dużej mierze browar bazuje jednak na nowofalowych polskich odmianach tej rośliny. Woda z której warzone jest piwo pochodzi z lokalnego ujęcia na Mazurach. Wszystkie wytwarzane piwa są silnie związane z regionem Warmii i Mazur. W ich nazwach zawarte są miana Mazurskich jezior, mamy więc : Mikołajski Lager, Marcowe Mamry, Tałcki Porter, Śniardwy Jasne Lekkie. Odnoszą się one także do regionalnych legend. Mamy więc piwa nawiązujące do Legendy o Królu Sielaw, Legendy o Tałckim Kłobuku czy Czarownicy z okolic Mikołajek i Kozłowa.
Więcej na stronie: www.browarmikolajki.pl
Festiwale pełne smaków
Dobrą kuchnię popularyzują i promują liczne festiwale kulinarne, organizowane w plenerze od wiosny do jesieni. Cieszą się one dużym zainteresowaniem mieszkańców regionu i turystów, którzy dzięki nim mogą poznawać w praktyce dziedzictwo kulinarne. Większość z tych wydarzeń współorganizuje samorząd województwa warmińsko-mazurskiego w ramach kalendarza imprez regionalnych promujących żywność. Podczas wybranych festiwali kulinarnych organizowane są pokazy prowadzone przez znakomitych kucharzy, zarówno z regionu jak i z Polski.
Rzesze smakoszy mogą uczestniczyć w festiwalach poświęconym m.in. potrawom: z ryb (Mikołajki), dziczyzny (Lidzbark Warmiński), ziemniaków (Szczytno), mięsa indyczego (Nowa Wieś koło Iławy), gęsiny (Iława), z kluskami i makaronem (gmina Kurzętnik), z ziołami (Olsztynek), z miodem (Ełk) i mlekiem (Olecko). Odbywają się również imprezy promujące wybrane produkty czy dania, np.: kartacze (Gołdap), tradycyjny chleb (Elbląg), pierogi (Biesowo), smalec i ogórki kiszone (Ryn), sery i twarogi (Lidzbark Warmiński, Olsztyn). Ukoronowanie sezonu stanowi konkurs wyłaniający najlepszy produkt i najlepszą potrawę regionalną.
Więcej informacji o Sieci Dziedzictwa Kulinarnego „Warmia Mazury Powiśle”, w tym też mnóstwo oryginalnych przepisów na tradycyjne, regionalne dania można znaleźć na:
www.dziedzictwokulinarne.pl, www.culinaryheritage.net,
Oprac. Kamila Górecka – Kirwiel
