Rok 2025 jest dla polskiego leśnictwa czasem szczególnym – Lasy Państwowe oficjalnie wkroczyły w nowe stulecie swojej działalności 21 marca 2025 roku. To symboliczna data, która podkreśla nie tylko historyczne dziedzictwo, ale i ciągłość misji tej instytucji. Obchody jubileuszu rozpoczęły się już 28 czerwca 2024 roku, dokładnie w setną rocznicę podpisania przez prezydenta Stanisława Wojciechowskiego rozporządzenia powołującego do życia przedsiębiorstwo „Polskie Lasy Państwowe”. Był to przełomowy moment – po odzyskaniu niepodległości i latach zaborów oraz wojennych zniszczeń, Polska potrzebowała centralnej administracji leśnej, która zadba o odbudowę i racjonalne gospodarowanie zasobami leśnymi.
Lasy Państwowe – stulecie troski o polską przyrodę
Początki Lasów Państwowych nie były łatwe. Polska była krajem o niskiej lesistości, z lasami mocno zniszczonymi przez rabunkową gospodarkę zaborców i wojny. Brakowało wykwalifikowanej kadry, sprzętu i doświadczenia. To właśnie w tych trudnych warunkach, dzięki zaangażowaniu pionierów polskiego leśnictwa, takich jak Jan Miklaszewski – nazywany „Piłsudskim dla lasów” – oraz Adam Loret, pierwszy dyrektor Lasów Państwowych, udało się nie tylko odbudować powierzchnię leśną, ale także wypracować nowoczesny model zarządzania, który łączył produkcję drewna z troską o przyrodę i społeczne funkcje lasu.
W latach 30. XX wieku Adam Loret sformułował wizję wielofunkcyjnego lasu, pełniącego nie tylko funkcje produkcyjne, ale także przyrodnicze, społeczne i krajobrazowe. Po II wojnie światowej, mimo ogromnych zniszczeń, Lasy Państwowe kontynuowały odbudowę i zalesianie kraju. W latach 40. i 50. zrealizowano wielkie programy zalesiania, które pozwoliły na powiększenie powierzchni lasów o setki tysięcy hektarów. Do 1970 roku lesistość Polski wzrosła do 27%, a w kolejnych dekadach systematycznie rosła, osiągając dziś ponad 30% powierzchni kraju.
Obecnie Lasy Państwowe zarządzają ponad 7,1 miliona hektarów lasów, prowadząc nowoczesną, zrównoważoną gospodarkę leśną. Działalność ta obejmuje nie tylko produkcję drewna, ale także ochronę przyrody, edukację leśną i udostępnianie lasów społeczeństwu. Jubileusz 100-lecia to czas podsumowań, ale także refleksji nad przyszłością polskich lasów w dobie zmian klimatycznych i nowych wyzwań cywilizacyjnych. To także okazja do podkreślenia, jak ogromne znaczenie mają lasy w życiu społecznym, gospodarczym i ekologicznym kraju. Lasy są nie tylko źródłem surowców, ale przede wszystkim miejscem odpoczynku, edukacji, ochrony bioróżnorodności i wsparcia dla lokalnych społeczności.
40 lat Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej – perła północnej Polski
Rok 2025 to także ważny jubileusz dla przyrody naszego regionu – 40-lecie utworzenia Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej. Powstały w 1985 roku park obejmuje obszar o wyjątkowych walorach krajobrazowych i przyrodniczych, rozciągający się na północ od Elbląga, prawie pod Frombork, wzdłuż Zlewu Wiślanego. To teren o niezwykle urozmaiconej rzeźbie – z głębokimi wąwozami, stromymi zboczami, malowniczymi jarami i rozległymi lasami bukowymi.
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej to nie tylko zapierające dech w piersiach widoki, ale także bogactwo flory i fauny. Występują tu liczne gatunki chronionych roślin, a lasy bukowe i mieszane są domem dla saren, dzików, jeleni, lisów i licznych ptaków, w tym rzadkich drapieżników. W granicach parku wyznaczono rezerwaty przyrody, m.in. „Buki Wysoczyzny Elbląskiej” i „Nowinka”, które chronią najcenniejsze fragmenty lasów i stanowiska roślinności. Park to także miejsce o dużym znaczeniu dla edukacji przyrodniczej – znajdują się tu liczne ścieżki dydaktyczne, punkty widokowe i tablice informacyjne, a także odbywają się zajęcia i warsztaty dla dzieci, młodzieży i dorosłych.
Wysoczyzna Elbląska słynie z niezwykłych panoram na Zalew Wiślany i Mierzeję Wiślaną, a także z sieci szlaków pieszych, rowerowych i konnych, które zachęcają do aktywnego poznawania tej części regionu. To także miejsce o bogatej historii, z licznymi śladami osadnictwa pruskiego, krzyżackiego i polskiego, zabytkami architektury oraz tradycyjnymi wsiami i miasteczkami.
Wspólne wartości – ochrona, edukacja, zrównoważony rozwój
Jubileusze 100-lecia Lasów Państwowych i 40-lecia Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej to okazja, by podkreślić, jak ważna jest troska o zachowanie dziedzictwa przyrodniczego i krajobrazowego Polski. Lasy i parki krajobrazowe to nie tylko miejsca wypoczynku i rekreacji, ale także przestrzenie edukacji, inspiracji i budowania tożsamości lokalnej. Przez dziesięciolecia leśnicy, przyrodnicy i mieszkańcy regionu wspólnie dbali o to, by kolejne pokolenia mogły cieszyć się pięknem, bogactwem i różnorodnością polskiej przyrody.
Dziś, w dobie wyzwań klimatycznych i presji cywilizacyjnej, rola Lasów Państwowych i parków krajobrazowych jest szczególnie ważna – to one stoją na straży zrównoważonego rozwoju, prowadzą działania edukacyjne, promują ochronę bioróżnorodności i wspierają lokalne społeczności. Jubileusz to nie tylko święto leśników i przyrodników, ale wszystkich, którym bliskie są polskie lasy, parki i dzikie zakątki kraju. To także zaproszenie do odkrywania, szanowania i wspólnego budowania zielonej przyszłości.
Romantyczna Wysoczyzna – historia, przyroda i ludzie
Wysoczyzna Elbląska przyciąga uwagę ludzi już od zamierzchłych czasów. Po ustąpieniu ostatnich lodowców pojawiały się tu grupy łowców i zbieraczy, które z czasem na stałe zasiedliły tę niezwykłą krainę. Wraz z rozwojem cywilizacji i dobrobytu ludzie zaczęli korzystać z tego obszaru w zupełnie inny sposób – szukając tu wypoczynku i rozrywki. Druga połowa XVIII wieku i wiek XIX okazały się być złotym okresem rozwoju turystyki. To wtedy powstały organizacje krzewiące turystykę i historię tych terenów.
Pomimo upływu lat Wysoczyzna Elbląska nie traci na wartości, a wręcz zyskuje. Warto zatrzymać się tu na dłużej, by wtopić się w niesamowitą atmosferę tego wyjątkowego obszaru.
Wysoczyznę Elbląską można poznawać na wiele sposobów
Wysoczyznę Elbląską można poznawać poprzez jej bogatą historię, nietuzinkową przyrodę, sport i relaks – zarówno z lądu, jak i z wody. Odwiedzając ten region, niemal na każdym kroku napotykamy na ślady dawnych mieszkańców. Warto zaopatrzyć się w przewodnik lub skorzystać z lokalnych stron internetowych Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej czy Nadleśnictwa Elbląg.
Wśród najciekawszych miejsc historycznych warto wymienić grodzisko w Łęczu, Wały Tolkmita w rezerwacie Dolina Stradanki, grodzisko wyżynne w okolicy Weklic czy wały obronne między Próchnikiem a Łęczem. Nie sposób pominąć kościoła z 1340 roku w Próchniku, gotyckiej baszty w Tolkmicku, starych podcieniowych domów, ruin dawnych gospodarstw, pozostałości wiatraka w Łęczu czy kamiennego mostu w dolinie Grabianki. Kadyny z pałacem, folwarkiem, zabytkową stodołą i klasztorem franciszkanów to kolejny punkt obowiązkowy na mapie regionu.
Przyroda i krajobraz – największe atuty regionu
Największym atutem Wysoczyzny Elbląskiej jest jej krajobraz, a wraz z nim wyjątkowa przyroda i oryginalne ukształtowanie terenu. Centralna część wysoczyzny to malowniczy, pagórkowaty obszar pełen pól i łąk poprzeplatanych lasami. W kierunku Zalewu Wiślanego teren staje się bardziej pofałdowany i poprzecinany głębokimi wąwozami, w których wartko płyną potoki i niewielkie rzeki, często o górskim charakterze.
Dzięki żyznym glebom i ciekawemu ukształtowaniu terenu przyroda jest tu wyjątkowo różnorodna. Na terenie Wysoczyzny Elbląskiej znajduje się pięć rezerwatów przyrody, z których dwa – Dolina Stradanki i Kadyński Las – są udostępnione do zwiedzania. Wysoczyzna Elbląska to także bogactwo pomników przyrody, których jest tu kilkaset – wśród nich Dąb Bażyńskiego, jeden z najgrubszych dębów w Polsce, lipa przy Białej Drodze czy dąb Hoggo. Pomnikami przyrody są także aleje drzew, grupy drzew i głazy narzutowe, takie jak Karciany Kamień, Kamień Złotego Wina, Diabelski Kamień, Święty Kamień, Cmentarzysko Gigantów, Wielki Kamień czy Kamień Etzdorfa.
Lasy Wysoczyzny Elbląskiej to głównie buczyny, brzeziny i dąbrowy, z domieszką grabów, jesionów, lip czy czereśni ptasich. Z roślin chronionych spotkać tu można rosiczkę okrągłolistną, lilię złotogłów, pełnika europejskiego, kruszczyka sinego czy czosnek niedźwiedzi. Wśród zwierząt, przy odrobinie szczęścia, można natknąć się na popielice, orzesznice czy jelenie sika – obcy gatunek, który doskonale zadomowił się w Kadyńskich lasach. W regionie występują także wilki, sporadycznie rysie, a także sarny, dziki, jelenie europejskie, zające, lisy i wiele innych ssaków. Liczne bagna, oczka wodne i strumyki sprawiają, że obszar obfituje w płazy, gady i ptaki, których głosy szczególnie wiosną rozbrzmiewają po całej Wysoczyźnie Elbląskiej.
Aktywnie, rodzinnie, w zgodzie z naturą
Wysoczyzna Elbląska to wymarzone miejsce do aktywnego wypoczynku. Piesze wędrówki można odbywać licznymi szlakami, w tym Czerwonym Szlakiem Kopernikowskim czy drogą Świętego Jakuba, które prowadzą przez lasy, łąki i malownicze miejscowości. Na rowerzystów czekają szlaki Green Velo, R1, MTB Kadyny i wiele tras lokalnych. Unikatową atrakcją jest możliwość przejażdżki drezyną rowerową z Tolkmicka do Fromborka oraz z Tolkmicka do Kadyn po dawnej linii kolejowej.
Region można podziwiać także z siodła, korzystając z licznych stadnin lub z wody – na Zalewie Wiślanym czekają przystanie żeglarskie, a w Kadynach można spróbować windsurfingu czy kitesurfingu. Wysoczyzna Elbląska to także miejsce dla tych, którzy szukają spokoju – wśród szumiących buczyn i szemrzących potoków łatwo znaleźć urocze miejsca do noclegu i wypoczynku, często w odrestaurowanych, zabytkowych budynkach.
Wspólna przyszłość – wyzwania i cele
Jubileusze Lasów Państwowych i Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej to nie tylko okazja do świętowania, ale także do refleksji nad przyszłością. W dobie zmian klimatycznych, presji urbanizacyjnej i nowych wyzwań społecznych, rola tych instytucji jest kluczowa. To one stoją na straży bioróżnorodności, prowadzą działania edukacyjne, promują zrównoważony rozwój i wspierają lokalne społeczności.
Lasy Państwowe i Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej aktywnie współpracują z mieszkańcami, samorządami i organizacjami pozarządowymi, by wspólnie dbać o dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe regionu. Dzięki tej współpracy powstało wiele obiektów turystycznych – wiaty, punkty widokowe, ścieżki edukacyjne, tablice informacyjne – oraz zrealizowano liczne działania wspierające lokalną przyrodę, jak pielęgnacja pomników przyrody, sadzenie drzew owocowych i nektarodajnych krzewów, wieszanie skrzynek lęgowych dla nietoperzy, popielic czy ptaków, badania naukowe oraz działania edukacyjne.
Zaproszenie do świętowaniai odkrywania
Jubileusz 100-lecia Lasów Państwowych i 40-lecia Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej to święto wszystkich, którym bliska jest polska przyroda. To doskonała okazja, by odwiedzić ten niezwykły region, poznać jego historię, przyrodę i ludzi, którzy od pokoleń dbają o jego piękno i bogactwo.
W najbliższych miesiącach na terenie Wysoczyzny Elbląskiej i w lasach regionu odbędzie się wiele wydarzeń jubileuszowych – spotkań, warsztatów, spacerów edukacyjnych, konkursów i festynów. Zachęcamy do śledzenia informacji na stronach Parku Krajobrazowego i Nadleśnictwa Elbląg oraz do aktywnego udziału w świętowaniu.
/
Oprac. Kamila Górecka-Kirwiel
